Vinko Tomić (60), Zvonko Grgić (43) i Želimir Grbavec (48) su uz pomoć suradnika opljačkali Duždevu palaču u siječnju 2018. godine. No otkrio ih je nevjerojatan detalj – Tomićev prsten.
Pljačka koja je potresla Evropu
Početkom 2018. godine, Evropa je svedočila jednom od najhrabrijih i najsmelijih kriminalnih poduhvata u novijoj istoriji. Trojica muškaraca – Vinko Tomić (60), Zvonko Grgić (43) i Želimir Grbavec (48) – zajedno sa nekoliko neimenovanih saradnika, izveli su spektakularnu pljačku poznatu kao pljačka Duždeve palače. Iako su u početku delovali kao profesionalci bez greške, jedan gotovo nevidljiv detalj – Tomićev prsten – postao je ključni dokaz koji ih je razotkrio.
Istovremeno, Evropa se suočavala sa nizom pljački neprocenjivih umetnina i dragulja, od Drezdena do Pariza, uključujući i slučaj nestanka dragulja iz Louvrea, vrednih stotine miliona evra. Ovi događaji izazvali su pravu paniku među muzejima i kolekcionarima, jer je postalo očigledno da čak ni najsigurnije institucije nisu otporne na sofisticirane kriminalne mreže.
Niz pljački koje su promenile bezbednosne protokole
1. Krađa u Louvreu – pljačka stoleća
Jedan od najzvučnijih slučajeva bio je nestanak dragulja iz pariskog Louvrea, umetničkog svetilišta koje čuva neka od najvrednijih dela svetske kulture. Le Parisien je pisao da dragulji, iako vredni stotine miliona evra, nisu bili osigurani – neverovatan propust za instituciju tog ranga. Šteta se procenjuje kao neprocjenjiva, dok se mogućnost pronalaska ukradenih predmeta smanjivala iz sata u sat.
U istragu je bilo uključeno više od šezdeset istražitelja iz različitih jedinica francuske policije, uključujući i Središnji ured za borbu protiv trgovine kulturnim dobrima. Ipak, način na koji su četiri maskirana lopova izvela pljačku – brzo, precizno i bez traga – ostavio je policiju gotovo nemoćnom. Lopovi su, prema svedočenjima, pobegli na dva skutera, ostavivši iza sebe samo konfuziju i niz neodgovorenih pitanja.
Jedan od zanimljivih momenata bio je i pokušaj da se u istragu uključi izraelska obaveštajna firma CGI Group, poznata po rešavanju sličnih slučajeva, poput krađe nakita u Drezdenu 2019. godine. Međutim, Louvre je ubrzo demantovao bilo kakvu saradnju, verovatno želeći da izbegne dodatni publicitet i nagađanja u medijima.
2. Dresdenska pljačka – umetnost pod opsadom
Samo nekoliko godina ranije, Evropa je već bila potresena pljačkom u Drezdenu, u čuvenom muzeju Grünes Gewölbe (Zeleni trezor). Taj muzej, osnovan još 1723. godine od strane Augusta Snažnog, sadrži neke od najvrednijih kolekcija umetničkih predmeta iz 18. veka.
U ranu zoru, 25. novembra 2019. godine, dvojica maskiranih muškaraca iskoristila su prekid struje izazvan požarom u obližnjoj električnoj stanici. Kada je alarm prestao da radi, razbili su prozor, prosekli zaštitnu ogradu i precizno otvorili vitrinu u kojoj su se nalazili dragulji neprocenjive vrednosti.
Plen je uključivao tri kompleta dijamanata, briljantno brušene kamene, kao i Dresdenski beli dijamant, koji do danas nije pronađen.
Ipak, nemačka policija je tri godine kasnije uspela da povrati 31 komad nakita, među kojima su bili i simboli poput zvezde Reda belog orla i dijamantske tijare.
Ova pljačka, opisana kao najveća od Drugog svetskog rata, bila je svojevrsni poziv na buđenje za evropske muzeje – dokaz da čak i uz napredne sigurnosne sisteme, odlučni i iskusni kriminalci mogu pronaći način.
3. Sumnja pada na Pink Pantere
Nakon pariskog incidenta, francuski mediji i tužilaštvo počeli su da sumnjaju na ozloglašenu kriminalnu mrežu Pink Pantera. Tu mrežu čine kriminalci sa prostora bivše Jugoslavije – Hrvatske, Srbije i Crne Gore – mnogi od njih bivši vojni ili paravojni pripadnici.
Ova organizacija dobila je ime po poznatoj filmskoj franšizi „Pink Panther“ nakon pljačke u Londonu 2003. godine, kada je jedan dijamant bio sakriven u kutiji za kremu – baš kao u filmu.
Karakteristike njihovih pljački su uvek iste:
-
Munjevita brzina izvođenja – sve traje svega nekoliko minuta.
-
Minimalno nasilje – gotovo nikada ne dolazi do povreda.
-
Prestižne mete – luksuzne draguljarnice, muzeji i hoteli.
-
Rastavljanje plena – dragulji se razmontiraju i distribuiraju po svetu radi prikrivanja tragova.
Interpol veruje da mreža broji stotine članova, raspoređenih širom Evrope, Bliskog istoka i Azije. Neki od najpoznatijih slučajeva vezanih uz njih su:
-
Harry Winston draguljarnica u Parizu – 2007. i 2008. godine.
-
Hotel Carlton u Cannesu – 2013. godine.
-
Chaumet draguljarnica u Parizu – 2021. godine.
U svim slučajevima, plen je vredeo desetine miliona dolara, a većina ukradenih dragulja nikada nije pronađena.
4. Pariz i pljačke koje su šokirale svet
Posebno su zapamćene dvostruke pljačke draguljarnice Harry Winston u Parizu.
U prvoj, 2007. godine, lopovi su se pretvarali da su građevinski radnici i uspeli da prenoće unutar prodavnice, uz pomoć jednog korumpiranog čuvara. Kada je butik otvoren, oni su već bili unutra, a zatim su jednostavno – izašli sa draguljima vrednim preko 36 miliona dolara.
Godinu dana kasnije, u decembru 2008, vratili su se, ovaj put prerušeni u žene sa plavim perikama i naočarima. Ušli su mirno, izvukli Magnum kalibar .357 i ručnu bombu, te za manje od 15 minuta ispraznili vitrine sa dijamantima, smaragdima i rubinima.
Njihov plen iznosio je više od 80 miliona evra, a samo mali deo nakita pronađen je tri godine kasnije – sakriven u odvodu u pariškom predgrađu Seine-Saint-Denis.
Ostatak dragulja i danas se vodi kao nestao.
5. Balkan kao središte evropskog kriminala
Tokom godina, istražitelji su sve češće ukazivali da se mnoge niti ovih pljački vode prema zemljama bivše Jugoslavije.
Mnogi članovi Pink Pantera potiču upravo iz tih krajeva, a brojni od njih već su bili osuđivani u Francuskoj, Švajcarskoj i Italiji.
Na primer:
-
Boban Stojković i Goran Dražić osuđeni su u francuskom gradu Chambéry zbog pljački draguljarnica.
-
Njihov vođa, Dragan Mikić, uspeo je da pobegne iz zatvora 2005. godine, nakon što su njegovi saučesnici otvorili vatru na čuvare.
Zbog sve učestalijih pljački, čak su i osiguravajuće kuće poput Lloyd’s of London počele da objavljuju nagrade za informacije koje bi dovele do pronalaska počinilaca. U pojedinim slučajevima nudili su i do milion dolara nagrade, a oglasi su objavljivani čak i u novinama na Balkanu – od Beograda do Zagreba.
Granica između kriminala i legende
Priče o pljačkama poput onih u Louvreu, Drezdenu ili Harry Winstonu postale su deo savremene mitologije o zločinu bez krvi, gde su kriminalci viđeni gotovo kao antijunaci – inteligentni, precizni i misteriozni.
Međutim, iza glamura i filmskih scena krije se surova stvarnost: neprocenjiva umetnička dela i istorijsko nasleđe zauvek su izgubljeni ili uništeni.
Iako se povremeno pojavi informacija o pronađenom komadu nakita, većina ukradenih dragulja verovatno je rastopljena, preoblikovana ili rasprodata na crnom tržištu.
Evropske vlasti su, poučene ovim slučajevima, značajno pojačale bezbednosne mere u muzejima, a saradnja između država sada je mnogo efikasnija.
Ipak, pitanje koje i dalje ostaje otvoreno glasi:
Da li su ovi kriminalci samo vešti lopovi, ili deo mnogo dublje mreže, koja obuhvata kolekcionare, posrednike i korumpirane službenike širom sveta?
Jedno je sigurno – dok postoji luksuz, umetnost i pohlepa, priče o draguljima i njihovim kradljivcima nikada neće nestati.
