Sukob nadležnosti i pravne interpretacije u BiH
Politička i pravna scena Bosne i Hercegovine još jednom je uzdrmana neslaganjima unutar državnog aparata, ovaj put u vezi sa delovanjem Ministra odbrane BiH, Zukana Heleza, i njegovom odlukom da zabrani pristup određenim zvaničnicima Republike Srpske u objekte Trećeg pješadijskog (RS) puka Oružanih snaga BiH. Odluka je izazvala oštru reakciju dela generala OS BiH srpske nacionalnosti, koji su se pozvali na nadležnosti Predsjedništva BiH kao vrhovne komande nad oružanim snagama.
U tu polemiku se uključio i Milan Blagojević, pravnik, profesor ustavnog prava i bivši savjetnik predsjedavajuće Predsjedništva BiH Željke Cvijanović, koji je u svojoj kolumni objavljenoj na portalu Frontal, pod naslovom “Generali, nije baš sve tako kako mislite”, ponudio svoj pravni osvrt na celu situaciju. Njegov tekst pruža dublju analizu pravnih normi i razotkriva političku dvosmislenost aktera sa obe strane.
Pravna analiza Milana Blagojevića i politička pozadina događaja
Blagojević u svom komentaru ukazuje na suštinsko nerazumevanje – ili kako on tvrdi, namerno ignorisanje – zakonskih ovlašćenja ministra odbrane. Ključna tačka njegovog argumenta jeste Član 13. Zakona o odbrani BiH, koji se, prema njegovom tumačenju, vrlo precizno odnosi na nadležnosti ministra.
Samostalna moć Ministarstva odbrane
Prema Blagojevićevoj analizi, Ministarstvo odbrane BiH ima pravo da bez prethodne saglasnosti Predsjedništva, kao i bez saglasnosti svojih zamenika, donosi odluke o organizaciji i vođenju Oružanih snaga, uključujući akte koji se odnose na komandne strukture i osoblje pukova.
“Njime su zadužili isključivo ministra odbrane da samo on, bez prethodne kontrole i bez komande Predsjedništva, donosi sve akte, što uključuje i izdavanje naredbi”, ističe Blagojević.
Ovaj stav je direktan odgovor generalima koji su tvrdili da je ministar prekršio nadležnosti, jer navodno nije postupao u skladu sa komandom Predsjedništva.
Zakonodavna ironija: Srpski glasovi za zakon
Zanimljivo je da Blagojević podseća da su upravo srpski poslanici i delegati u Parlamentarnoj skupštini BiH bili među onima koji su glasali za ovaj zakon. U tom kontekstu, on postavlja pitanje doslednosti i političke odgovornosti:
-
Ako su zakon podržali, kako sada mogu da osporavaju njegovu primenu?
-
Da li je u pitanju zaboravnost ili proračunato licemerje?
Ovo vodi Blagojevića do zaključka da određeni politički akteri “glasaju za zakone kada im to odgovara, ali žele da ih ne važe kada im to više nije u interesu.”
Helezova zabrana i pravna opravdanost
Ministar Zukan Helez, koristeći svoje ovlašćenje po Zakonu o odbrani, izdao je naredbu kojom zabranjuje ulazak Miloradu Dodiku, Radovanu Viškoviću i Nenadu Stevandiću u objekte Oružanih snaga BiH. Ova naredba usledila je u trenutku kada se protiv spomenutih lica vode krivični postupci zbog napada na ustavni poredak BiH.
Blagojević smatra da je ova mera u potpunosti u skladu sa zakonom, jer zakon dozvoljava ministru da spreči pristup osobama čije prisustvo može narušiti pravni poredak, bez obzira na njihov politički status.
“Neprimjereno je da osobe pod krivičnim optužbama budu prisutne u objektima vojske države čiji ustavni poredak su ugrozili”, navodi on.
Refleksija o (ne)doslednosti i kolektivnoj odgovornosti
Jedan od najsnažnijih delova Blagojevićeve kolumne je moralna i politička refleksija o ponašanju određenih srpskih političkih predstavnika. Pozivajući se na poznati citat Ive Andrića iz Znakova pored puta:
“Najveće i najvažnije istine u životu ne nalazimo odjednom, nego mi do istine dolazimo uzgred.“
Blagojević poručuje da istina o ponašanju pojedinih političkih lidera nije odjednom postala očigledna, već se “otkriva postepeno, u trenucima kada zakon treba da se primeni na njih same”.
Kritika političkog oportunizma
U svojoj analizi, Blagojević jasno aludira na političku dvoličnost:
-
Pojedinci glasaju za zakone, jer im trenutno odgovaraju,
-
Ali kada zakon počne da važi i za njih, onda ga pokušavaju osporiti.
On ovaj fenomen opisuje kao opasnu nedoslednost, koja narušava kredibilitet celog naroda, jer su “pojedinci ti koji govore u ime kolektiva”.
Uloga istine i odgovornosti
Blagojević se posebno osvrće na stigmatizaciju onih Srba koji ukazuju na kršenja zakona i pozivaju na odgovornost. Takve osobe se, kako kaže, proglašavaju izdajnicima, dok se oni koji brane očigledno neodbranjive pozicije uzdižu kao “čuvari narodne časti”.
“Braniti neodbranjivo, a one koji ukazuju na istinu proglašavati izdajnicima – to je najopasniji oblik političkog sljepila”, poručuje Blagojević.
Pravo, odgovornost i budućnost institucionalnog integriteta
Kroz svoju kolumnu, Milan Blagojević nije samo ponudio pravnu interpretaciju jednog konkretnog slučaja, već je otvorio mnogo šire pitanje: da li su politički lideri spremni da prihvate zakone koje su sami doneli, i da li će odgovornost ikada postati temelj političkog delovanja u BiH?
Njegov tekst ukazuje na sledeće ključne poruke:
-
Ministar odbrane BiH ima samostalna ovlašćenja u skladu sa Zakonom o odbrani;
-
Zabrana ulaska zvaničnicima protiv kojih se vodi krivični postupak je legitimna i opravdana;
-
Politička doslednost je neophodna za očuvanje pravnog poretka;
-
Kolektiv ne sme da bude taoc pojedinačnih interesa i kalkulacija;
-
Istina, koliko god da boli, mora ostati vrednost iznad svih političkih manipulacija.
U svetlu sve češćih institucionalnih sukoba i pokušaja politizacije zakona, ovakvi osvrti predstavljaju važan doprinos očuvanju pravne svesti i poziv su svim političkim akterima da se ponašaju odgovorno – ne samo kada zakon ide u njihovu korist, već i kada ih obavezuje.
