Dodikov govor u Donjoj Gradini odjeknuo širom regiona
Govori političara nerijetko izazivaju burne reakcije, ali kada se istorijski kontekst i savremena retorika ukrste, posledice mogu biti duboke i dugoročne. Takav je slučaj sa najnovijim istupom predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, koji se povodom Dana sjećanja na žrtve ustaškog terora u Donjoj Gradini osvrnuo na brojna aktuelna pitanja, uključujući međunarodnu politiku, unutrašnje odnose u BiH, Srbiju i Bliski istok.
Njegove izjave, naročito one u kojima je muslimane u BiH usporedio s Hamasom, izazvale su val osuda, zabrinutosti i polemika širom regiona i međunarodne zajednice.
Poruke sa komemoracije koje su izazvale političku buru
1. Podrška Vučiću i “slaba Srbija” kao cilj međunarodne zajednice
U uvodnom delu govora, Dodik je izrazio čvrstu podršku predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću, ističući da su i Srbija i Republika Srpska podložne međunarodnim pritiscima i političkoj izolaciji.
“Njihov plan je slaba Srbija, nejaka Srbija. Ta im Srbija treba. Za njih je Republika Srpska greška.”
Upoređujući savremene političke pritiske sa istorijskim progonima iz vremena NDH i Drugog svetskog rata, Dodik je implicitno sugerisao da je istorija neprekidno nepravedna prema Srbima, i da su današnji politički procesi deo tog kontinuiteta.
2. Kontroverzna izjava o muslimanima u BiH i Hamasu
Najviše pažnje, međutim, izazvala je izjava u kojoj je Dodik rekao:
“Nema razlike između Hamasa i muslimana u Bosni i Hercegovini.”
Ova rečenica odmah je dočekana s osudama iz bošnjačkog političkog korpusa, ali i međunarodnih aktera. Mnogi su je protumačili kao kolektivnu stigmatizaciju muslimanskog stanovništva u BiH, što je u višekonfesionalnoj i politički osetljivoj zemlji poput Bosne i Hercegovine – posebno opasno.
3. Dodikova podrška Izraelu
U kontekstu aktuelnog sukoba na Bliskom istoku, Dodik je rekao:
“Moramo pružiti podršku Izraelu.”
Iako je podrška Izraelu legitimno političko stanovište, ono je u ovom kontekstu došlo u paru sa poređenjem muslimana u BiH i ekstremističkih grupa, što je dodatno zaoštrilo percepciju njegovog govora. Kritičari navode da se podrška jednom narodu ne bi smela koristiti za delegitimizaciju i demonizaciju drugog.
Reakcije: Oštre osude, ali i podrške
1. Politički lideri iz Sarajeva
Lideri bošnjačkih stranaka reagovali su oštro. Denis Bećirović, član Predsjedništva BiH, izjavio je da Dodikove reči:
“Predstavljaju najopasniji govor mržnje upućen jednom narodu još od rata.”
Bakir Izetbegović, lider SDA, ocenio je da Dodik ne poštuje ustavni poredak BiH i da koristi komemorativne skupove za širenje propagande i podizanje tenzija.
2. Reakcije iz međunarodne zajednice
Ambasade nekoliko zemalja, uključujući SAD i Njemačku, naglasile su da političari snose odgovornost za izgovorene reči i da retorika koja podstiče podjele može narušiti mir i stabilnost.
U saopštenju Kancelarije visokog predstavnika (OHR) navodi se:
“Porediti građane jedne države sa terorističkim organizacijama nije samo netačno, već je i krajnje opasno.”
3. Reakcije iz Srbije
Iz Beograda nije stigla zvanična osuda Dodikovih izjava. Međutim, neki analitičari i mediji su pozvali na suzdržanost u javnim nastupima, ukazujući na potrebu za očuvanjem stabilnosti regiona.
Kontekst: Donja Gradina i značaj mjesta
Donja Gradina je memorijalno mesto koje podsjeća na žrtve logora Jasenovac, jednog od najstrašnijih logora iz perioda NDH. Komemoracije koje se tamo održavaju trebalo bi da budu trenutak zajedničkog sećanja, ali se često koriste za političke poruke.
Dodik je, po mišljenju mnogih, iskoristio simboliku mjesta kako bi legitimisao ideološke poruke, što je dodatno uznemirilo javnost.
Retorika koja produbljuje jaz
Govori poput ovog u Donjoj Gradini pokazuju koliko su političke tenzije u BiH i regionu i dalje visoke. Umesto pomirenja i zajedničkog sećanja, istorijska mesta se sve češće koriste za produbljivanje podela i učvršćivanje političkih pozicija.
Izjava o muslimanima i Hamasu nije samo politički sporna – ona otvara prostor za stigmatizaciju i potencijalno nasilje, jer šalje poruku da su milioni građana opasni po sistem. U složenom društvu kakvo je BiH, takva retorika može imati dalekosežne posledice.
Politički lideri imaju dužnost ne samo da zastupaju svoje narode, već i da štite mir i suživot. A to podrazumeva odgovornost – i za reči, i za njihovu težinu.
