Srbija pod Vučićem sve se više udaljava od Evrope i još se čvršće vezuje uz Vladimira Putina i Xi Jinpinga. To što Vučić sada još i OHR naziva “nacistom”, a zastupnike Evropskog parlamenta “ološem”, mora imati posljedice, kaže Michael Brand iz CDU-a.
U posljednje vrijeme odnosi Srbije s Evropskom savezom nalaze se pod sve većim pritiskom, a predsjednik Srbije Aleksandar Vučić sve otvorenije izražava naklonost prema međunarodnim liderima koji su daleko od evropskih vrijednosti, poput Vladimira Putina i Xi Jinpinga. Ovaj trend zabrinjava mnoge političare u Njemačkoj, koji su decenijama Vučića smatrali ključnom figurom stabilnosti na Balkanu. Njegove nedavne izjave, u kojima je OHR nazvao „nacistom“, a pojedine zastupnike Evropskog parlamenta „ološem“, dodatno su zaoštrile situaciju, što izaziva pitanja o daljnjoj podršci Srbije u evropskim integracijama.
Njemačka perspektiva: stabilnost ili oprez?
Za Njemačku, Vučić je dugo bio simbol stabilnosti u regionu. Od vremena Angele Merkel, preko Olafa Scholza, do Friedricha Merza, Berlin je često gledao na njega kao na ključnog partnera u upravljanju složenim političkim pitanjima Balkana. Njemačka politika je posebno cijenila Vučićevo učešće u:
-
Normalizaciji odnosa Srbije i Kosova – proces koji je od strateške važnosti za mir u regiji.
-
Kontroli nad političkim akterima poput Milorada Dodika – koji je u BiH često bio izvor napetosti.
Iako su postojale kritike na račun pojedinih aspekata njegove vladavine, one su često bile umjerene kako bi se očuvala njegova saradnja u ključnim pitanjima stabilizacije regije.
Ekonomski interesi Njemačke
Osim političkih razloga, ekonomski faktori također igraju važnu ulogu. Njemačka je najveći strani investitor u Srbiji, a posljednjih godina pojavila su se i pitanja strateške saradnje u vezi s eksploatacijom litija u dolini Jadra. Ovi ekonomski interesi dodatno su motivirali Berlin da bude rezervisan u kritikama, iako su studentski protesti u Srbiji od novembra prethodne godine jasno pokazali nezadovoljstvo dijela stanovništva aktuelnom vlašću.
Sve češće kritike i opasnost od udaljavanja od Evrope
U posljednje vrijeme Njemačka pokazuje znake sve veće rezervisanosti prema Vučiću. Kap koja je, kako mnogi smatraju, prelila čašu bio je njegov posjet Pekingu povodom 80. godišnjice pobjede u Drugom svjetskom ratu, gdje se rukovao s autokratama, uključujući Vladimira Putina. Susret s ruskim predsjednikom bio je posebno srdačan, što izaziva ozbiljne sumnje u Berlinu, s obzirom na ratne zločine koje Njemačka pripisuje Putinu.
Michael Brand, potpredsjednik parlamentarne grupe za Jugoistočnu Evropu iz vladajuće CDU/CSU, nedvosmisleno je komentirao situaciju:
„Srbija pod Vučićem sve se više udaljava od Evrope i još se čvršće vezuje uz Putina i Xi Jinpinga. To što Vučić sada još i OHR naziva ‘nacistom’, a zastupnike Evropskog parlamenta ‘ološem’, mora imati posljedice.“
Brand je istakao da Berlin i Brisel moraju ozbiljno razmotriti daljnju podršku Vučiću, jer finansijska i politička podrška autokrati koji:
-
Evropu proglašava neprijateljem
-
Bori se protiv vlastitog naroda
-
Agresivno nastupa prema susjedima
nije dugoročno održiva ni u političkom ni u moralnom smislu.
Stavovi drugih njemačkih političkih snaga
Iako CDU/CSU i dalje vodi politiku prema Srbiji, ostale stranke u Bundestagu također imaju značajan utjecaj. Stranka Zelenih, iako nije dio vladajuće koalicije, ima svog izvjestitelja za zapadni Balkan – Borisa Mijatovića, koji je kritikovao Vučića zbog pokušaja suzbijanja studentskih protesta nasilnim sredstvima, deset mjeseci nakon njihovog početka.
U Bundestagu postoji gotovo jedinstven stav većine zastupničkih klubova kada je riječ o Srbiji, osim desničarske stranke AfD, koja se izdvaja po svojim kontroverznim izjavama i negiranju genocida u Srebrenici. Alexander Wolf, zastupnik AfD-a i član vanjskopolitičkog odbora Bundestaga, za DW je rekao:
„Usporedbe s nacizmom, naravno, treba u načelu izbjegavati, posebno u napetim situacijama ili nestabilnim regijama.“
Ova izjava pokazuje koliko AfD zauzima drugačiji pristup, u odnosu na gotovo sve ostale njemačke političke snage, i koliko je njihova perspektiva često izolirana u kontekstu balkanskih pitanja.
Posljedice Vučićevog djelovanja
Sve češći sukobi u riječima i djelima predsjednika Srbije mogu imati višestruke posljedice:
-
Političke posljedice: sve manja spremnost Njemačke i EU da ga tretiraju kao ključnog partnera u stabilizaciji Balkana.
-
Ekonomske posljedice: moguća revizija investicija i strateških projekata, posebno u sektoru eksploatacije litija.
-
Diplomatske posljedice: sve bliži odnosi s Rusijom i Kinom dovode Srbiju u konflikt s evropskim vrijednostima i očekivanjima.
Ove tendencije pokazuju da se Srbija pod Vučićem sve više udaljava od evropske perspektive, dok se istovremeno veže uz globalne autokrate, čime potencijalno kompromituje svoj dugoročni razvoj i međunarodnu poziciju.
Odnosi Srbije s Njemačkom i EU doživljavaju značajan test zbog Vučićevih nedavnih izjava i postupaka. Dugogodišnja politika opreznog balansiranja između kritike i podrške sada je dovedena u pitanje, jer Njemačka i Brisel moraju odlučiti koliko su spremni finansijski i politički podupirati autokratskog lidera koji se udaljava od evropskih vrijednosti.
Vučićeva otvorena naklonost prema liderima poput Putina i Xi Jinpinga, kombinovana s verbalnim napadima na evropske institucije i diplomate, jasno pokazuje trend udaljavanja Srbije od Evrope. Njemačka politika, posebno unutar CDU/CSU, sada stoji pred izazovom: nastaviti strateški pragmatizam ili preispitati podršku Vučiću i postaviti granice ponašanja koje Evropska unija i Njemačka očekuju od svojih partnera.
