Prepričavanje novog Nacrta Ustava Republike Srpske
Uvod
U četvrtak, 13. marta 2025. godine, održana je sjednica Narodne skupštine Republike Srpske (RS), koja je bila posvećena razmatranju Nacrta novog Ustava ovog entiteta. Ovaj događaj je izazvao veliku pažnju, jer se radi o značajnoj reformi koja će oblikovati politički i institucionalni okvir RS. Iako je prvobitni nacrt Ustava naišao na negativnu reakciju opozicije, izveštaji sugerišu da su tokom priprema izmenjeni neki ključni delovi, što bi moglo promeniti dinamiku političkih odnosa u zemlji.
Izmene u nacrtu Ustava
Novi Nacrt Ustava Republike Srpske donosi niz promena koje se tiču unutrašnje organizacije entiteta, njegovih odnosa prema Bosni i Hercegovini, kao i definisanja prava i nadležnosti koje će RS imati u budućnosti. Iako su neki od ovih predloga izazvali kontroverze, smatra se da su oni nužni za dalji razvoj RS i jačanje njegove političke i pravne autonomije.
Jedna od najistaknutijih promena u ovom Nacrtu je uvođenje prava na samoopredjeljenje, što je u suštini pokušaj da RS dobije veće političko pravo u odlučivanju o svom statusu, nezavisnosti i eventualnom izlasku iz postojećih državnih okvira. Ova odredba ima potencijal da izazove ozbiljne političke debate, budući da bi mogla postaviti temelje za jačanje autonomije Republike Srpske unutar BiH, pa čak i za promene koje bi mogle uticati na njen opstanak u postojećoj državi.
Drugi značajan korak koji se uvodi u Nacrtu je ukidanje državljanstva BiH za građane RS, dok će i dalje biti moguće imati samo državljanstvo Republike Srpske. Ovo je kontroverzan potez jer se time smanjuje veza RS sa ostatkom BiH, a usmerava se na formiranje entitetske države unutar BiH. Ovakav korak može dovesti do političkih nesuglasica, jer bi mogao izazvati dodatnu podelu među građanima, posebno među onima koji se identifikuju sa BiH.
Promene u odnosima između RS i BiH
Jedan od ključnih elemenata Nacrta novog Ustava RS je odnos između RS i BiH, koji se znatno menja. Naime, prema novim odredbama, ambasadori Republike Srpske biće imenovani od strane predsjednika RS, a ne kao što je do sada bilo, od strane člana Predsjedništva BiH. Ova promena ukazuje na želju Republike Srpske da poveća svoju autonomiju u spoljnoj politici i da osigura da njen politički predstavnik ima veću kontrolu nad diplomatskim pitanjima koja se odnose na entitet.
Takođe, iz Nacrta je jasno da će RS imati pravo da donosi ključne odluke o svojim ovlašćenjima, uključujući i pravo da se povuče iz međunarodnih sporazuma na nivou BiH ako smatra da su ti sporazumi ugrozili njene interese. Ovo je značajan korak jer daje RS veću slobodu u donošenju odluka koje se tiču njene unutrašnje politike i njenih odnosa sa centralnim vlastima u BiH. Ovakav korak može dovesti do napetosti između entiteta i državnih vlasti, jer bi mogao usloviti dublje političke razlike.
Prijedlozi za zakone i nove institucije
Prema novim odredbama, svi zakoni koji dolaze s nivoa BiH i koji se odnose na RS moraće biti potvrđeni od strane Narodne skupštine RS pre nego što stupe na snagu. Ova odredba omogućava Narodnoj skupštini RS da zadrži veću kontrolu nad zakonodavnim aktima koji dolaze iz BiH, čime se daje dodatna autonomija entitetu u procesima zakonodavne vlasti.
Novim Nacrtom predviđa se i mogućnost formiranja vojske Republike Srpske, što bi predstavljalo veliki korak ka jačanju vojnih kapaciteta entiteta i njegovog političkog suvereniteta. Ovaj predlog izazvao je značajnu pažnju, jer bi vojska RS mogla dodatno komplikovati odnose sa centralnim vlastima u BiH i izazvati protivljenje drugih političkih aktera u zemlji.
Osim ovih ključnih promena, Nacrt Ustava Republike Srpske predviđa i ukidanje određenih institucija koje su do sada bile deo političkog sistema BiH. To uključuje brisanje Vijeća naroda, što je telo koje je imalo zadatak da štiti prava konstitutivnih naroda, kao i ukidanje pozicija potpredsednika RS i modifikaciju sastava Vlade, koja je ranije bila formirana iz reda konstitutivnih naroda. Ove promene ukazuju na želju da se smanji složenost političkog sistema i da se povećaju efikasnost i odgovornost.
Osnivanje novih institucija
Pored ukidanja postojećih institucija, novi Nacrt Ustava predviđa i osnivanje Visokog sudskog i tužilačkog savjeta RS, što bi trebalo da doprinese većoj autonomiji i nezavisnosti pravosuđa u entitetu. Ova institucija bi imala zadatak da upravlja pravnim pitanjima i imenovanjima u pravosudnom sistemu RS, čime bi se ojačao pravni okvir unutar entiteta.
Zaključak
Novi Nacrt Ustava Republike Srpske predstavlja značajan korak u političkom oblikovanju ovog entiteta. Dok neki od predloženih koraka, poput prava na samoopredjeljenje i ukidanja državljanstva BiH, mogu izazvati zabrinutost i polemiku, jasno je da ovaj dokument nastoji ojačati političku i pravnu autonomiju RS. Iako postoje kontroverze u vezi sa mnogim odredbama, kao što su formiranje vojske RS ili ukidanje određenih institucija, predložene promene jasno pokazuju težnju ka jačanju entitetskih nadležnosti.
Naredni koraci u procesu donošenja ovog Ustava biće ključni za dalji razvoj političkih odnosa u Bosni i Hercegovini. U narednom periodu biće potrebno pratiti kako će se ove promene implementirati i koje će političke posledice imati za sam entitet, kao i za njegov odnos sa centralnim vlastima BiH. Ovaj proces svakako neće biti bez izazova, ali može biti ključan za budućnost Republike Srpske.
