“Tito je umro kao musliman”: Isplivala na videlo šok ispovest beogradskog muftije iz 2003. godine, ovo se o Brozu skrivalo

Josip Broz Tito, doživotni predsednik nekadašnje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, i danas ostaje ličnost oko koje se vode mnoge polemike. Njegova politička uloga, stil vladavine i međunarodni ugled predmet su brojnih analiza, ali i teorija koje se graniče sa legendom. Pored pitanja o njegovoj političkoj strategiji ili poreklu, postoji i intrigantna tema koja se tiče njegove religiozne pripadnosti i navodnih događaja iz poslednjih dana njegovog života.

Ova priča ušla je u javni diskurs zahvaljujući Hamidiji efendiji Jusufspahiću, tadašnjem muftiji Islamske zajednice Srbije, koji je 2003. godine u intervjuu za Radio Beograd izneo tvrdnje da je Tito poslednje dane proveo čitajući Kuran i da je, prema nekim svedočenjima, prešao u islam. Iako takve izjave izazivaju pažnju, treba naglasiti da nijedna relevantna medicinska ili politička instanca iz tog perioda nije potvrdila muftijine reči.

Ipak, ova priča je interesantna ne samo zbog mogućnosti da je Tito promenio veru, već i zbog šire slike koju pruža o njegovom odnosu prema religiji, verskim liderima i različitim kulturama. U nastavku sledi detaljno prepričavanje i analiza tih tvrdnji, uz naglašavanje konteksta i kontroverzi koje ih prate.

Muftijino svedočenje

Hamidija efendija Jusufspahić izneo je tvrdnje koje su privukle veliku pažnju javnosti. Prema njegovom kazivanju, za navodnu Titovu konverziju saznao je tek nakon predsednikove smrti 1980. godine. Dok je obilazio knjigu žalosti, njegov sekretar Berislav Badurina navodno mu je rekao da je Tito “umro u vašoj veri”, misleći na islam. Badurina je dodao da je Tito poslednje dane proveo uz prevod Kurana, koji je čitao već treći put, i da na stolu u njegovoj bolničkoj sobi nije bilo ničega drugog osim te svete knjige.

Zanimljivo je da Badurina nije svoje reči uputio samo muftiji, već i alžirskom ambasadoru Abdul Hamidu Adžaliju, tvrdeći da će na Titovom spomeniku stajati samo njegovo ime, prezime, godina rođenja i smrti – bez ikakvih dodatnih oznaka, što je inače karakteristično za muslimanske nadgrobne spomenike.

Pet godina kasnije, dok se nalazio u Kairu, Jusufspahić je ponovo sreo pomenutog alžirskog diplomatu, koji mu je potvrdio istu priču i dodao da je izveštaj o tome prosledio Ministarstvu spoljnih poslova svoje zemlje. Ove informacije, iako intrigantne, nikada nisu zvanično potvrđene, pa su ostale u domenu ličnih svedočenja i diplomatije.

Lični odnos muftije i Tita

Priča dobija dodatnu težinu ako se uzme u obzir da Jusufspahić i Tito nisu bili nepoznanici. Njihovo poznanstvo datira još iz perioda kada je muftija bio student na čuvenom islamskom univerzitetu Al Azhar u Kairu. Tokom jedne posete, Tito je, prema sećanju Jusufspahića, pokazao interesovanje za arapski jezik i savetovao studente: “Učite arapski, jer je to jezik budućnosti.”

Kasnije, kada je Jusufspahić 1967. godine postao beogradski muftija, njihovi kontakti su se intenzivirali. Odnos između njih dvojice prerastao je u neku vrstu prijateljstva. Muftija je tvrdio da se Tito redovno raspitivao o stanju u islamskoj zajednici i pokazivao interesovanje za prilike u arapskom svetu. Navodno je povremeno prisustvovao molitvama koje je Jusufspahić predvodio i sa pažnjom slušao objašnjenja odlomaka iz Kurana.

Spekulacije o Titovom identitetu

Ove tvrdnje uklapaju se u širu tradiciju brojnih spekulacija i teorija zavere koje prate Titovu ličnost. Tokom decenija, pojavile su se priče da je bio mason, da je imao jevrejsko poreklo, pa čak i da je bio zamena za ruskog agenta koji je preuzeo njegov identitet. U tom kontekstu, izjava da je pred smrt prešao u islam deluje kao još jedna verzija priče koja dodaje misteriju njegovom identitetu.

Važno je naglasiti da je sam Jusufspahić bio ugledan verski autoritet, poznat po ozbiljnosti i kredibilitetu, što njegovim tvrdnjama daje određenu težinu. Međutim, činjenica da ih nijedan lekar, član Titovog najužeg okruženja ili zvaničnik Kliničkog centra u Ljubljani nije potvrdio, stavlja celu priču u okvir ličnih svedočenja, a ne istorijskih činjenica.

Tito i verski lideri

Bez obzira na kontroverze, nesporno je da je Tito tokom života gajio poseban odnos prema verskim zajednicama. Na zvaničnim prijemima i svečanostima često se mogao videti u društvu crkvenih i verskih velikodostojnika.

• Patrijarh German, poglavar Srpske pravoslavne crkve, u jednom trenutku mu je poljubio ruku.

• Nadbiskup Bukatko takođe je pokazao visoko poštovanje prema njemu.

• Jusufspahić se pak nalazio u složenoj situaciji, jer je morao da balansira između državnih protokola i svojih religijskih uverenja. Upravo taj balans, tvrdi muftija, Tito je cenio, uviđajući principijelnost i doslednost njegovog ponašanja.

Ovakvi detalji ukazuju na to da, iako se Tito deklarativno zalagao za sekularizam i socijalistički model društva, u praksi je imao razvijenu diplomatsku i ličnu komunikaciju sa verskim liderima. Time je učvršćivao i unutrašnji legitimitet, ali i međunarodne odnose, posebno sa državama u kojima je religija imala važnu ulogu.

Analiza i šira slika

Kada se sagledaju svi elementi priče, moguće je izvesti nekoliko zaključaka:

1. Muftijine tvrdnje o Titovoj konverziji svakako su intrigantne, ali ostaju nedokazane.

2. Badurina i Adžali jesu pomenuti kao izvori, ali njihova svedočenja nisu zabeležena u zvaničnim dokumentima niti su potvrđena iz nezavisnih izvora.

3. Titovo interesovanje za islam i arapsku kulturu dokumentovano je kroz njegove kontakte, ali to ne mora značiti promenu vere.

4. Religijski odnosi koje je gradio tokom života svedoče više o njegovom pragmatičnom i diplomatskom pristupu nego o ličnoj religioznosti.

5. Spekulacije o njegovom identitetu deo su šire tradicije da se oko velikih istorijskih ličnosti grade legende i kontradiktorne priče.

Priča o navodnoj Titovoj konverziji u islam i poslednjim danima provedenim uz Kuran više govori o percepcijama i tumačenjima njegove ličnosti nego o samim istorijskim činjenicama. Muftija Hamdija efendija Jusufspahić bio je nesumnjivo ugledan verski autoritet, a njegovo prijateljstvo sa Titom dodaje autentičnost njegovom svedočenju. Ipak, bez čvrstih dokaza ili potvrda iz drugih izvora, ove tvrdnje ostaju deo kontroverznih narativa koji prate Titov život i smrt.

Ono što jeste sigurno jeste da je Tito tokom života pokazivao otvorenost prema različitim religijama i kulturama, što je deo njegove šire politike nesvrstanosti i međunarodnog ugleda. Njegovi odnosi sa verskim liderima oslikavaju pragmatičnog političara, ali i čoveka spremnog da razume i poštuje različitosti.

Na kraju, ova priča, bez obzira na njenu verodostojnost, doprinosi složenoj slici Tita kao jednog od najintrigantnijih i najkontroverznijih državnika 20. veka. Ona nas podseća da istorija nije samo zbir dokaza i dokumenata, već i polje interpretacija, sećanja i legendi koje oblikuju način na koji društvo razume svoje prošle lidere.